8 Dấu hiệu nhận biết sỏi thận mà bạn không nên bỏ qua

Sỏi thận là hiện tượng các khoáng chất và muối trong nước tiểu bị kết tinh, hình thành nên những viên sỏi rắn. Trong đó, thành phần thường gặp nhất là canxi oxalat, một loại muối phổ biến trong cơ thể. Tuy nhiên, sỏi thận cũng có thể chứa các hợp chất khác như axit uric, struvite hoặc cystine, tùy thuộc vào nguyên nhân và yếu tố nguy cơ của từng người.

I. Sỏi thận

Sỏi thận là một bệnh lý phổ biến thuộc hệ tiết niệu, xảy ra khi các khoáng chất và muối trong nước tiểu kết tinh, tạo thành các viên sỏi rắn. Đây không chỉ là nguyên nhân gây ra những cơn đau đớn dữ dội mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng thận và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Điều đáng nói là sỏi thận thường diễn tiến âm thầm trong giai đoạn đầu, không có triệu chứng rõ ràng. Đến khi sỏi di chuyển hoặc gây tắc nghẽn, bệnh nhân mới nhận ra sự tồn tại của nó. Lúc này, việc điều trị trở nên phức tạp và nguy cơ biến chứng tăng cao.

Tại sao cần phát hiện sớm sỏi thận?

Sỏi thận không chỉ đơn thuần gây đau đớn. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng thận, suy thận hoặc tắc nghẽn đường tiết niệu. Do đó, nhận biết sớm các triệu chứng sỏi thận là yếu tố quan trọng giúp điều trị hiệu quả và ngăn ngừa hậu quả nặng nề.

Quá trình hình thành sỏi thận

Sỏi thận được hình thành khi sự cân bằng tự nhiên của nước tiểu bị xáo trộn. Cụ thể, nước tiểu bình thường chứa các chất giúp ngăn ngừa sự kết tinh khoáng chất. Tuy nhiên, khi nồng độ khoáng chất như canxi, oxalat hoặc axit uric tăng cao bất thường, cùng với việc nước tiểu trở nên quá cô đặc do cơ thể thiếu nước, các tinh thể này sẽ dần kết dính lại với nhau, tạo thành sỏi.

Các yếu tố thúc đẩy quá trình này bao gồm:

• Mất nước: Uống không đủ nước làm nước tiểu cô đặc, tăng nồng độ khoáng chất.
• Chế độ ăn uống: Tiêu thụ quá nhiều thực phẩm chứa oxalat (như rau chân vịt, khoai tây chiên) hoặc protein động vật.
• Yếu tố di truyền: Một số người có xu hướng dễ kết tinh khoáng chất hơn người khác.

Kích thước và tác động của sỏi thận

• Sỏi nhỏ: Trong nhiều trường hợp, sỏi có kích thước nhỏ (dưới 4mm) có thể di chuyển dễ dàng qua đường tiết niệu và được thải ra ngoài mà không gây triệu chứng. Người bệnh thậm chí không biết mình có sỏi thận.
• Sỏi lớn: Khi sỏi phát triển lớn hơn (trên 4-6mm), chúng có thể mắc kẹt trong niệu quản – đoạn nối từ thận đến bàng quang. Điều này gây ra những cơn đau quặn thận dữ dội, cản trở dòng chảy nước tiểu và dẫn đến nhiều biến chứng như nhiễm trùng, suy thận hoặc tổn thương niêm mạc đường tiết niệu.
• Sỏi di chuyển: Sỏi khi di chuyển từ thận xuống niệu quản không chỉ gây đau mà còn kích thích niêm mạc, dẫn đến tiểu ra máu và tăng nguy cơ viêm nhiễm.

Vai trò của nước tiểu trong ngăn ngừa sỏi thận

Nước tiểu là môi trường quan trọng giúp hòa tan và thải loại các chất cặn bã ra khỏi cơ thể. Khi nước tiểu đủ loãng và cân bằng, nguy cơ hình thành sỏi thận sẽ giảm đi đáng kể. Vì vậy, việc uống đủ nước là bước phòng ngừa đơn giản nhưng hiệu quả nhất.

II. 8 Dấu Hiệu Nhận Biết Sỏi Thận

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu sỏi thận giúp bạn có thể thăm khám và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là 8 dấu hiệu thường gặp cảnh báo bạn có thể mắc sỏi thận:

1️⃣ Đau lưng, bụng hoặc hai bên cơ thể

• Mô tả: Đây là triệu chứng đặc trưng và thường gặp nhất của sỏi thận, được gọi là cơn đau quặn thận.
• Cơn đau khởi phát: Thường bắt đầu đột ngột, dữ dội và không giảm khi thay đổi tư thế. Cơn đau có thể kéo dài vài phút đến vài giờ.
• Vị trí đau: Ban đầu, đau ở vùng lưng dưới hoặc hai bên hông, sau đó có thể lan xuống vùng bụng dưới, háng hoặc thậm chí là vùng sinh dục khi sỏi di chuyển trong niệu quản.
• Nguyên nhân: Sỏi gây tắc nghẽn hoặc kích thích đường tiết niệu, làm tăng áp lực lên thận và dẫn đến cơn đau quặn.

2️⃣ Đau hoặc nóng rát khi đi tiểu

• Mô tả: Cảm giác đau buốt hoặc nóng rát khi đi tiểu là dấu hiệu cho thấy sỏi đã di chuyển đến bàng quang hoặc niệu quản.
• Triệu chứng dễ nhầm lẫn: Có thể nhầm lẫn với nhiễm trùng đường tiết niệu. Tuy nhiên, nếu đi kèm các dấu hiệu khác như đau lưng hoặc tiểu ra máu, bạn cần nghĩ đến sỏi thận.

3️⃣ Đi tiểu thường xuyên

• Mô tả: Cảm giác buồn tiểu liên tục hoặc đi tiểu nhiều lần trong ngày, đặc biệt vào ban đêm.
• Nguyên nhân: Khi sỏi nằm ở bàng quang hoặc gần cuối niệu quản, chứng kích thích cơ bàng quang, gây cảm giác muốn đi tiểu ngay cả khi bàng quang không đầy.

4️⃣ Đi tiểu ra máu

• Mô tả: Nước tiểu có màu hồng, đỏ hoặc nâu là dấu hiệu cho thấy sỏi gây tổn thương niêm mạc đường tiết niệu.
• Nguyên nhân: Sỏi cọ xát vào niêm mạc trong quá trình di chuyển, gây chảy máu.
• Lưu ý: Máu có thể không nhìn thấy bằng mắt thường mà chỉ phát hiện qua xét nghiệm nước tiểu (đái máu vi thể).

5️⃣ Nước tiểu đục hoặc có mùi hôi

• Mô tả: Nước tiểu đục và có mùi hôi là dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu, có thể do sỏi gây ra.
• Nguyên nhân:
  • Nước tiểu đục: Do chứa mủ hoặc các tinh thể chất khoáng.
  • Mùi hôi: Do vi khuẩn phát triển trong đường tiết niệu hoặc nước tiểu cô đặc hơn bình thường.

6️⃣ Tắc nghẽn nước tiểu

• Mô tả: Tiểu ngắt quãng, tiểu khó hoặc không thể tiểu được.
• Nguyên nhân: Sỏi lớn có thể gây tắc nghẽn hoàn toàn hoặc một phần ở niệu quản, bàng quang hoặc niệu đạo, làm gián đoạn dòng chảy nước tiểu.
• Biến chứng nguy hiểm: Nếu tắc nghẽn hoàn toàn, cần được cấp cứu ngay để tránh suy thận hoặc vỡ thận.

7️⃣ Buồn nôn và nôn mửa

• Mô tả: Buồn nôn hoặc nôn mửa thường xảy ra đồng thời với cơn đau quặn thận.
• Nguyên nhân:
  • Sỏi kích thích dây thần kinh liên kết giữa thận và đường tiêu hóa, gây phản ứng buồn nôn.
  • Phản ứng tự nhiên của cơ thể trước cơn đau dữ dội.

8️⃣ Sốt và ớn lạnh

• Mô tả: Sốt cao (>38°C) kèm ớn lạnh hoặc rùng mình là dấu hiệu nghiêm trọng cho thấy có nhiễm trùng trong thận hoặc đường tiết niệu.
• Nguyên nhân: Nhiễm trùng xảy ra khi sỏi tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Đây là biến chứng nguy hiểm, cần được cấp cứu ngay để tránh nguy cơ nhiễm trùng huyết.

Khi nào cần thăm khám bác sĩ?

Sỏi thận không phải lúc nào cũng nguy hiểm ngay lập tức, nhưng nếu bạn gặp phải các triệu chứng sau đây, việc đến gặp bác sĩ là điều cần thiết để đảm bảo an toàn sức khỏe:

1️⃣ Đau quặn dữ dội không thuyên giảm

• Triệu chứng: Cơn đau quặn thận thường bắt đầu ở vùng lưng hoặc hông và lan xuống bụng dưới, vùng háng. Đây là loại đau dữ dội, có thể khiến bạn không thể đứng yên hoặc tìm được tư thế giảm đau.
• Nguy cơ: Nếu cơn đau kéo dài và không thuyên giảm, có thể sỏi đang gây tắc nghẽn nghiêm trọng trong niệu quản hoặc thận. Điều này cần được can thiệp y tế ngay để tránh nguy cơ tổn thương thận.

2️⃣ Sốt cao kèm buồn nôn, nôn

• Triệu chứng: Sốt cao (trên 38°C), kèm cảm giác buồn nôn, nôn mửa, ớn lạnh.
• Nguy cơ: Đây là dấu hiệu cho thấy có thể đã xảy ra nhiễm trùng thận hoặc đường tiết niệu. Nếu không được điều trị kịp thời, nhiễm trùng có thể lan sang máu, gây nhiễm trùng huyết – một tình trạng nguy hiểm tính mạng.

3️⃣ Tiểu ra máu, khó tiểu hoặc không tiểu được

• Triệu chứng: Nước tiểu có màu hồng, đỏ hoặc nâu do máu lẫn trong nước tiểu. Kèm theo đó là tình trạng khó đi tiểu, tiểu ngắt quãng hoặc thậm chí không thể tiểu được.
• Nguy cơ:
  • Tiểu ra máu: Thường do sỏi gây tổn thương niêm mạc đường tiết niệu.
  • Khó tiểu hoặc không tiểu được: Đây có thể là dấu hiệu tắc nghẽn hoàn toàn đường tiết niệu, gây áp lực lớn lên thận và dẫn đến suy thận nếu không được xử lý kịp thời.

Cách phòng ngừa sỏi thận

Phòng bệnh bao giờ cũng dễ dàng và hiệu quả hơn chữa bệnh, đặc biệt với sỏi thận – một căn bệnh có thể kiểm soát được thông qua lối sống và thói quen sinh hoạt hàng ngày.

1️⃣ Uống đủ nước (2-3 lít/ngày)

• Tầm quan trọng: Nước giúp pha loãng nước tiểu, ngăn ngừa sự kết tinh của các khoáng chất.
• Lời khuyên:
  • Uống nước đều đặn trong ngày, ngay cả khi không cảm thấy khát.
  • Ưu tiên nước lọc, hạn chế các loại đồ uống chứa đường, caffeine hoặc cồn.

2️⃣ Hạn chế thực phẩm chứa nhiều oxalat

• Nguy cơ: Các thực phẩm giàu oxalat như khoai tây chiên, rau chân vịt, củ cải đường dễ làm tăng nồng độ oxalat trong nước tiểu, gây hình thành sỏi calci oxalat.
• Lời khuyên: Hạn chế tiêu thụ các thực phẩm này, đặc biệt nếu bạn có tiền sử sỏi thận.

3️⃣ Ăn uống lành mạnh, giảm muối và protein động vật

• Nguy cơ:
  • Muối làm tăng canxi trong nước tiểu, tạo điều kiện hình thành sỏi.
  • Protein động vật như thịt đỏ, hải sản làm tăng nồng độ axit uric – một thành phần gây sỏi urat.
• Lời khuyên:
  • Giảm muối trong chế độ ăn (không quá 5g/ngày).
  • Thay thế protein động vật bằng các nguồn protein thực vật như đậu, hạt.

4️⃣ Kiểm tra sức khỏe định kỳ

• Tầm quan trọng: Nhiều trường hợp sỏi thận không gây triệu chứng rõ ràng, việc kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm sỏi trước khi chúng gây biến chứng.
• Lời khuyên:
  • Thực hiện xét nghiệm nước tiểu và siêu âm thận định kỳ, đặc biệt nếu bạn có tiền sử gia đình bị sỏi thận.
  • Nếu đã từng bị sỏi thận, tuân thủ lịch tái khám để kiểm soát nguy cơ tái phát.

Sỏi thận, dù phổ biến, vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu sỏi thận, từ những cơn đau quặn thận dữ dội đến các biểu hiện như tiểu ra máu, nước tiểu đục hoặc tắc nghẽn dòng tiểu, là yếu tố quan trọng giúp bạn bảo vệ sức khỏe của chính mình. Phát hiện kịp thời không chỉ giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng, suy thận, mà còn làm giảm chi phí và thời gian điều trị.

Sức khỏe thận là tài sản quý giá mà bạn cần trân trọng. Hãy chủ động lắng nghe cơ thể, xây dựng lối sống lành mạnh, uống đủ nước và thực hiện các biện pháp phòng ngừa sỏi thận ngay từ hôm nay.

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến sỏi thận hoặc có tiền sử bệnh, đừng chần chừ! Hãy đến gặp bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để được thăm khám, tư vấn và điều trị đúng cách. Đừng để sỏi thận làm gián đoạn cuộc sống của bạn.

Tài liệu tham khảo

1. Kasew, D., Eshetie, S., Diress, A., Tegegne, Z., & Moges, F. (2021). Multiple drug resistance bacterial isolates and associated factors among urinary stone patients at the University of Gondar Comprehensive Specialized Hospital, Northwest Ethiopia. BMC urology, 21(1), 27. https://doi.org/10.1186/s12894-021-00794-8
2. Letavernier, E., & Daudon, M. (2018). Vitamin D, Hypercalciuria and Kidney Stones. Nutrients, 10(3), 366. https://doi.org/10.3390/nu10030366