Rối loạn tập trung là gì? Nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Rối loạn tập trung/ rối loạn tăng động giảm chú ý là một chủ đề được nghiên cứu rộng rãi trong lĩnh vực y học và tâm lý học. Rối loạn tập trung, hay rối loạn thiếu tập trung ( Attention Deficit Disorder-ADD), là một dạng rối loạn chức năng thần kinh. Một dạng phổ biến của nó là rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Những người mắc phải tình trạng này thường gặp khó khăn trong việc duy trì sự chú ý, dễ mất tập trung, không hoàn thành nhiệm vụ, và thường có các hành vi bốc đồng hoặc trẻ quá năng. Dưới đây là các thông tin chi tiết về rối loạn tập trung.

roi loan tap trung la gi

Rối loạn tập trung là gì?

Rối loạn tập trung, hay rối loạn thiếu tập trung (Attention Deficit Disorder-ADD) là một phần của nhóm các rối loạn phát triển thần kinh thường xuất hiện ở trẻ em, nhưng cũng có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành. Trong nhiều trường hợp, rối loạn này liên quan đến sự thiếu kiểm soát sự chú ý và khả năng quản lý hành vi của cá nhân.

1. Phân loại rối loạn tập trung

Rối loạn tập trung thường được chia thành ba loại chính, dựa trên triệu chứng:

  • Loại không chú ý chủ yếu (ADD): Người bệnh thường có các triệu chứng về thiếu tập trung, gặp khó khăn trong việc duy trì sự chú ý, nhưng không nhất thiết có tăng động.
  • Loại tăng động chủ yếu (ADHD, dạng tăng động): Người bệnh thể hiện rõ ràng các triệu chứng tăng động, hành vi bốc đồng.
  • Loại kết hợp (ADHD kết hợp): Là loại phổ biến nhất, kết hợp cả sự thiếu chú ý và tăng động, bốc đồng.

2. Triệu chứng cụ thể

A. Ở trẻ em:

  • Khó duy trì sự tập trung trong thời gian dài.
  • Dễ dàng bị phân tâm bởi các kích thích xung quanh.
  • Thường quên hoặc mất đồ dùng.
  • Gặp khó khăn trong việc tuân thủ hướng dẫn hoặc hoàn thành bài tập.
  • Tăng động và bốc đồng
  • Cảm giác luôn phải di chuyển, không thể ngồi yên trong thời gian dài.
  • Nói quá nhiều, trả lời khi chưa đến lượt, cắt lời người khác.
  • Hành vi vội vàng mà không suy nghĩ trước.

B. Ở người lớn:

  • Gặp khó khăn trong việc quản lý thời gian.
  • Thiếu khả năng tổ chức công việc.
  • Dễ dàng mất tập trung trong các cuộc họp hoặc cuộc trò chuyện dài.
  • Khó hoàn thành công việc trong thời gian yêu cầu.
  • Có xu hướng trì hoãn công việc và dễ cảm thấy căng thẳng hoặc lo âu.

3. Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác của rối loạn tập trung vẫn chưa được xác định, nhưng các yếu tố sau đây có thể góp phần:
  • Yếu tố di truyền: Rối loạn này có thể di truyền trong gia đình.
  • Yếu tố thần kinh: Bất thường về cấu trúc và chức năng não bộ, đặc biệt là ở vùng não chịu trách nhiệm điều khiển sự tập trung và hành vi.
  • Môi trường: Một số nghiên cứu cho thấy các yếu tố môi trường như phơi nhiễm chất độc (chì) hoặc căng thẳng trong thời thơ ấu có thể liên quan đến việc phát triển rối loạn này

4. Chẩn đoán

Chẩn đoán ADD hoặc ADHD dựa trên việc thu thập thông tin chi tiết về hành vi và chức năng của người bệnh từ các nguồn khác nhau (gia đình, giáo viên, bác sĩ).
Các tiêu chuẩn chẩn đoán từ DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) được sử dụng rộng rãi, trong đó yêu cầu triệu chứng phải xuất hiện từ thời thơ ấu (trước 12 tuổi) và ảnh hưởng đến ít nhất hai môi trường (ví dụ: ở trường và ở nhà).

5. Điều trị và kiểm soát các triệu chứng

Trong hầu hết các trường hợp, ADHD được điều trị tốt nhất bằng cách kết hợp liệu pháp hành vi và thuốc. Đối với trẻ mẫu giáo (4-5 tuổi) mắc ADHD, liệu pháp hành vi, đặc biệt là đào tạo cho cha mẹ, được khuyến nghị là phương pháp điều trị đầu tiên trước khi thử dùng thuốc.
Phương pháp nào hiệu quả nhất có thể tùy thuộc vào trẻ và gia đình. Các kế hoạch điều trị hiệu quả sẽ bao gồm theo dõi chặt chẽ, theo dõi và thực hiện các thay đổi, nếu cần, trong suốt quá trình.
Điều trị ADD và ADHD là một quá trình đa chiều, bao gồm:
  • Sử dụng thuốc: Các thuốc kích thích như methylphenidate (Ritalin), dextroamphetamine (Adderall) hoặc các thuốc không kích thích như atomoxetine (Strattera) được kê đơn để cải thiện triệu chứng.
  • Liệu pháp hành vi: Hỗ trợ học các kỹ năng để quản lý thời gian, tổ chức công việc và cải thiện hành vi.
  • Liệu pháp tâm lý: Giúp trẻ em và người lớn điều chỉnh cảm xúc, xây dựng sự tự tin và giảm căng thẳng.
  • Thay đổi lối sống: Các yếu tố như chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục, và giấc ngủ đầy đủ đều có ảnh hưởng tích cực đến việc kiểm soát các triệu chứng.

6. Biến chứng và hệ quả

Nếu không được điều trị, rối loạn tập trung có thể dẫn đến:

  • Kết quả học tập kém hoặc thiếu hụt kỹ năng công việc.
  • Tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu, và các vấn đề về tâm lý khác.
  • Khó khăn trong các mối quan hệ xã hội và gia đình.
  • Thiếu kiểm soát hành vi, dẫn đến tai nạn hoặc các quyết định sai lầm.

7. Quản lý dài hạn

Việc điều trị và quản lý ADD và ADHD thường cần phải kéo dài trong nhiều năm, thậm chí cả đời. Những người mắc rối loạn cần phải có sự hỗ trợ từ gia đình, trường học, và xã hội. Điều quan trọng là họ phải hiểu rõ về tình trạng của mình để có thể tự quản lý và giảm thiểu các hậu quả tiêu cực trong cuộc sống hàng ngày.
Nếu bạn đang nghi ngờ hoặc quan tâm đến tình trạng này, một buổi thăm khám với bác sĩ chuyên khoa về tâm lý hoặc thần kinh là cách tốt nhất để có được đánh giá chính xác và đề xuất phương án điều trị phù hợp.
Tài liệu tham khảo 
  1. CDC. (2024, May 15). About Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder (ADHD). Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder (ADHD). https://www.cdc.gov/adhd/about/?CDC_AAref_Val=https://www.cdc.gov/ncbddd/adhd/facts.html
  2. National Institute of Mental Health. (2024, September). Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. Www.nimh.nih.gov; National Institute of Mental Health. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd
  3. Pipe, A., Ravindran, N., Paric, A., Patterson, B., Van Ameringen, M., & Ravindran, A. V. (2022). Treatments for child and adolescent attention deficit hyperactivity disorder in low and middle-income countries: A narrative review. Asian journal of psychiatry, 76, 103232. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2022.103232

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *