Vòng tránh thai và những điều cần biết

Vòng tránh thai nội tiết là phương pháp tránh thai đang được chị em phụ nữ lựa chọn do tính đơn giản và hiệu quả kéo dài trong nhiều năm mà không cần phải quá bận tâm về sức khỏe sinh sản sau này. Tuy nhiên, những băn khoăn của chị em về vòng tránh thai, cũng như thắc mắc rằng liệu mình có phù hợp với phương pháp tránh thai này hay không thì lúc nào cũng hiện hữu. Hãy cùng Nhà thuốc Hoàng Châu tìm hiểu về vòng tránh thai nội tiết nhé!

Vòng tránh thai là gì?

Vòng tránh thai (IUD – Intrauterine Device) là một dụng cụ nhỏ có hình chữ T được đặt vào lòng tử cung của người phụ nữ với tác dụng ngăn không cho trứng làm tổ ở niêm mạc tử cung, đồng thời cũng cản trở quá trình thụ tinh và có tác dụng tránh thai trong nhiều năm.

Hiện nay trên thị trường có 2 loại vòng được sử dunngj rộng rãi và phổ biến nhất là:

+ IUD bằng đồng (Cu-IUD): Vòng tránh thai này thường có tác dụng từ 5 đến 10 năm.

+ IUD chứa nội tiết tố: Vòng tránh thai này có tác dụng trong khoảng 3- 5 năm.

Ở Việt Nam, hiện có 2 loại vòng được dùng phổ biến và rộng rãi là vòng Multiload và TCu 380. Gần đây, vòng Mirena (tên gọi khác là vòng tránh thai có chứa nội tiết progestin) đã xuất hiện trên thị trường, ngoài tác dụng ngừa thai thì vòng Mirena còn giúp giảm đau bụng kinh và các triệu chứng của lạc nội mạc tử cung như đau vùng chậu, xuất huyết bất thường, tuy nhiên giá thành sẽ cao so với mặt bằng chung.

Cơ chế hoạt động của vòng tránh thai:

Cơ chế tác dụng chính của vòng tránh thai là gây ra phản ứng viêm tại lớp niêm mạc tử cung, từ đó sẽ làm thay đổi về sinh hóa tế bào nội mạc và tạo điều kiện không thuận lợi để trứng thụ tinh làm tổ.

Đối với vòng tránh thai từ đồng sẽ hoạt động theo cơ chế:

Hiệu quả tránh thai đạt được nhờ sự phóng thích liên tục của đồng vào trong buồng tử cung, từ đó quá trình viêm tăng lên và có thể gây ra những cơn co tử cung ngăn chặn sự làm tổ của trứng. Sự hiện diện của vòng đồng còn làm thay đổi sinh hoá ở chất nhầy cổ tử cung, khiến chất nhầy đặc lại từ đó ảnh hưởng đến sự di chuyển, hoạt hoá và giảm khả năng sống sót của tinh trùng.

Đối với vòng tránh thai có chứa nội tiết:

Nội tiết progesteron giúp ngăn chặn hoạt động của chu kỳ nội mạc tử cung do nồng độ progesteron cao hơn so với estrogen, tạo điều kiện không thuận lợi cho trứng thụ tinh để có thể làm tổ và phát triển, gây ra ức chế rụng trứng.

Độ an toàn của vòng tránh thai nội tiết:

a. Ưu điểm:

Với hiệu quả tránh thai hơn 99%, tiết kiệm chi phí, thời hạn sử dụng nhiều năm, có thể tháo bất cứ lúc nào, vòng tránh thai chữ T được nhiều chị em phụ nữ lựa chọn, đặc biệt an toàn cho các bà mẹ đang cho con bú.

Bên cạnh đó đặt vòng tránh thai còn áp dụng được cho những người bị chống chỉ định với estrogen, phương pháp này sẽ không ảnh hưởng đến cơ chế đông máu, huyết áp, chuyển hóa, và cũng không gây u nội mạc tử cung.

b. Nhược điểm:

Có thể có rong kinh trong vài chu kỳ đầu sau khi đặt. Sẽ có những triệu chứng như đau lưng, đau thắt do co tử cung, đau có thể tự nhiên khỏi hoặc phải dùng thuốc giảm đau, khí hư ra nhiều trong khoảng thời gian đầu do phản ứng của nội mạc tử cung.

Hiện tượng này sẽ giảm dần nếu không bị nhiễm trùng nội mạc tử cung. Có khoảng 2-5% rơi dụng cụ tử cung trong 3 tháng đầu sau đặt, nếu không phát hiện kịp thì nguy cơ có thai dễ xảy ra. Muốn đặt vòng, thay vòng hay tháo vòng cần đến cơ sở y tế để thực hiện.

Những trường hợp không nên sử dụng vòng tránh thai:

Đang có thai hay nghi ngờ có thai, bị viêm nhiễm đường sinh dục, bị xuất huyết tử cung bất thường chưa rõ nguyên nhân, viêm niêm mạc tử cung sau khi sanh, sau phá thai nhiễm trùng trong 3 tháng gần nhất, …

Tiền sử thai ngoài tử cung, chưa có con, rối loạn đông huyết. Bất thường về tâm thần cản trở việc theo dõi vòng, có bệnh về tim. Có khối u xơ cơ tử cung hoặc những polip cần phải cắt bỏ. Nguy cơ mắc bệnh lây truyền qua đường sinh dục cao. Có tiền sử bị dị ứng đồng, bất thường trong hấp thu và chuyển hoá đồng.

Thời gian thực hiện đặt vòng tránh thai

Thời gian thực hiện thủ thuật đặt vòng tránh thai rất nhanh, không quá 5 phút. Vì thế, chị em có nhu cầu đặt vòng cần đến cơ sở y tế có đủ điều kiện và cán bộ y tế được đào tạo kỹ năng để thực hiện phương pháp này.

Trong trường hợp chị em vừa hút lấy thai, sau sạch kinh thì nên thực hiện thủ thuật vì khi đó đặt vòng vào sẽ nhẹ nhàng hơn so với những thời điểm khác trong chu kỳ kinh. Sau khi đặt vòng, chị em cần nằm nghỉ tại chỗ khoảng 30 phút và trong tuần lễ đầu nên nghỉ ngơi, không làm việc nặng, uống thuốc theo chỉ dẫn của nhân viên y tế.

Nếu có đau bụng, chị em nên chườm nóng ở phần bụng dưới, có thể dùng thuốc giảm đau thông thường như paracetamol, kiêng quan hệ tình dục trong tuần đầu tiên sau khi đặt vòng. Kinh nguyệt có thể bất thường trong khoảng 2 đến 3 tháng đầu sau khi đặt vòng, sau đó sẽ trở lại bình thường.

Với những chị em sử dụng phương pháp đặt vòng tránh thai, lượng máu trong chu kì thường sẽ ra nhiều hơn người bình thường. Giai đoạn đầu sau khi đặt vòng, để dự phòng thiếu máu, chị em có thể bổ sung thêm viên sắt mỗi ngày, chú trọng vào chế độ ăn bằng các thực phẩm chứa nhiều sắt như: súp lơ, rau mồng tơi, rau dền, gan động vật, những thực phẩm có màu xanh đậm, …, bổ sung thêm vitamin C để hấp thu sắt tốt nhất cho cơ thể. Nếu trong chu kì kinh ra máu nhiều, máu cục chị em nên quay lại cơ sở y tế để khám kiểm tra lại.

Thời điểm thích hợp nhất để đặt vòng?

Chị em có thể đặt bất kỳ ngày nào trong chu kì kinh khi chắc chắn là mình không có thai, ngay sau khi sạch kinh hoặc đặt sau sinh 6 tuần (không cần chờ có kinh lại), sau 6 tháng nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ và chưa có kinh trở lại hoặc ngay sau khi hút thai an toàn.

Khi nào cần tháo vòng?

Nếu chị em muốn có thai hoặc muốn áp dụng một phương pháp tránh thai khác, vòng tránh thai hết hạn, bị viêm nhiễm đường sinh dục hay viêm vùng chậu cấp tính. Rong kinh, rong huyết, đau bụng dưới nhiều, đau âm ĩ và không đáp ứng với thuốc giảm đau. Có thai trong lúc mang vòng, vòng tuột thấp hay nằm lệch trong buồng tử cung.

Một số lưu ý sau khi đặt vòng tránh thai: Sau khi đặt vòng, chị em nên duy trì việc đi khám phụ khoa cố định 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng và 1 năm. Sau đó mỗi năm chị em nên đi khám một lần để kiểm tra vị trí của vòng có bị lệch không, còn nằm đúng vị trí trong buồng tử cung không, thời hạn của vòng cũng như tình trạng sức khỏe phụ khoa hiện tại của mình. Nếu chị em có những dấu hiệu bất thường cần đến cơ sở y tế để được kiểm tra.

Quy trình đặt vòng tránh thai

Bước 1: Trước khi đặt vòng tránh thai

Trước khi quyết định đặt vòng tránh thai, hãy tìm hiểu kỹ những ưu, nhược điểm của phương pháp này và đối chiếu với bản thân, đi khám phụ khoa và chắc chắn mình đang không mang thai.

Bước 2: Đặt vòng tránh thai

Bác sĩ sẽ thực hiện đặt vòng tránh thai bằng cách chèn 2 ngón tay vào âm đạo và tay kia bác sĩ sẽ đặt trên bụng bệnh nhân để cảm nhận các cơ quan vùng chậu. Từ đó, bác sĩ sẽ xác định vị trí và kích thước của tử cung để đặt vòng tránh thai, bác sĩ sẽ mở âm đạo ra bằng cách sử dụng một dụng cụ y tế (dụng cụ mỏ vịt).

Sau đó sẽ khử trùng để làm sạch âm đạo và giảm nguy cơ nhiễm trùng. Nếu cần thiết chỉ định thuốc gây tê có thể được đưa ra. Cuối cùng, vòng tránh thai được luồn qua cổ tử cung. Khi đến tử cung, vòng tránh thai sẽ mở ra thành hình chữ T.

Mặc dù cảm thấy hơi khó chịu khi đặt vòng, nhưng toàn bộ quy trình chỉ mất khoảng 5 phút. Hầu hết phụ nữ sẽ thấy thoải mái và có thể tiếp tục các hoạt động hàng ngày sau khi đặt vòng tránh thai. Sau khi đeo sẽ được đề nghị mang theo băng vệ sinh trong trường hợp bị chảy máu sau khi đặt vòng.

Bước 3: Sau khi đặt vòng tránh thai

Nếu bị chảy máu quá nhiều phải đến cơ sở y tế để gặp bác sĩ thăm khám. Nên kiểm tra vòng tránh thai hàng tháng để đảm bảo là vòng không bị lệch và vẫn được đặt đúng chỗ.

Đồng thời cũng có thể tự kiểm tra bằng cách rửa tay sạch, đặt ngón tay vào trong âm đạo đến khi bạn cảm thấy cổ tử cung của mình. Nếu cảm thấy sợi dây từ cổ tử cung đó là vòng tránh thai đang được đặt ở vị trí thích hợp.

Lưu ý là chỉ được chạm, không được kéo dây ra vì có thể làm lệch vị trí vòng tránh thai. Nếu có triệu chứng bất thường, bạn nên được thăm khám và tư vấn với bác sĩ chuyên khoa.

Vòng tránh thai có mấy loại?

• Vòng tránh thai trơ

Thập niên 60 của thế kỉ trước là kỉ nguyên của các vòng tránh thai trơ. Chúng là một dụng cụ bằng chất dẻo (plastic), được định hình để có thể đặt vừa khít vào buồng tử cung của người phụ nữ, có nhiều hình dạng khác nhau nhưng hoạt động trên cùng một nguyên lý.

Các vòng tránh thai trơ thường được pha thêm BaSO4 để có thể dễ dàng được nhìn thấy trên phim chụp X- quang. Tuy nhiên vì hiệu quả không cao nên ngày nay dụng cụ tránh thai trơ hầu như không còn được sử dụng nữa.

• Vòng tránh thai chứa đồng

Để cải thiện hiệu quả tránh thai của IUD trơ, người ta đưa thêm kim loại đồng vào IUD. Đây cũng là loại vòng tránh thai được sử dụng rộng rãi nhất hiện nay, vòng có hình chữ T và hình cánh cung, có quấn đồng. Đuôi vòng có hai dây nhỏ thò ra âm đạo độ 1 – 2 cm để giúp bạn có thể kiểm tra xem vòng còn ở đúng vị trí hay không hoặc khi lấy vòng ra khỏi tử cung một cách dễ dàng.

Có 2 loại vòng tránh thai chứa đồng thường được sử dụng ở Việt Nam: vòng TCu-380A và vòng Multiload 375.

• Vòng tránh thai nội tiết

Hiện nay, so với vòng tránh thai thông thường, vòng tránh thai nội tiết có progestin được phóng thích đều đặn tạo nên hiệu quả tránh thai cao hơn. Vòng tránh thai nội tiết cho hiệu quả cao đến 98 – 99%, phát huy tác dụng ngừa thai ngay lập tức và hiệu quả lâu dài (5 năm đối với vòng Mirena).

Biện pháp đặt vòng tránh thai nội tiết rất an toàn, không làm ảnh hưởng đến khả năng thụ thai và sinh sản, chị em phụ nữ có thể lấy vòng ra bất cứ lúc nào để mang thai, sinh nở khi có nhu cầu.

Vòng tránh thai nội tiết cũng có thể làm giảm đau bụng kinh hay các triệu chứng của lạc nội mạc tử cung như đau vùng chậu, xuất huyết bất thường.

Tuy nhiên, vòng tránh thai nội tiết có 1 nhược điểm là giá thành khá cao so với các loại vòng tránh thai khác trên thị trường hiện nay.

Vòng tránh thai nội tiết có thể gây một số tác dụng phụ như: nhức đầu, buồn nôn, đau tức ngực, nổi mụn trứng cá… Các triệu chứng sau khi đặt vòng tránh thai nội tiết chỉ thoáng qua và không có gì đáng lo ngại, vòng tránh thai nội tiết là một phương pháp ngừa thai hiệu quả cao và lâu dài.

Tài liệu tham khảo

1. Altshuler, A. L., Gaffield, M. E., & Kiarie, J. N. (2015). The WHO’s medical eligibility criteria for contraceptive use. Current Opinion in Obstetrics & Gynecology, 27(6), 451–459. https://doi.org/10.1097/gco.0000000000000212
2. Ngọc Phương, N. ., Duy Tiến, H. ., Lê Khánh Chi, . B. ., & Thị Phương Thúy, P. . (2021). TỔNG HỢP TÁC DỤNG NGOÀI TRÁNH THAI CỦA CÁC BIỆN PHÁP TRÁNH THAI. Tạp Chí Y học Việt Nam, 505(1). https://doi.org/10.51298/vmj.v505i1.1059